In het novembernummer van Luister (735) gaat de serie Luisterrijk – Filosofische muziekbespiegelingen van Myrthe Meester van start. Bij elke aflevering kiest zij een aantal luistervoorbeelden. Bent u benieuwd naar deze gloednieuwe filosofische serie? Klik dan hier.
Ludwig van Beethoven (1770-1827) componeerde zijn late strijkkwartetten aan het einde van zijn leven, toen hij inmiddels aan volstrekte doofheid leed. Het gaat om opus 127, 130, 131, 132, 133 en 135, die ik in mijn serie omschreef als muziek ‘waarin emoties onderling in elkaar overvloeien en met elkaar verstrengeld raken’. Hier volgen drie luistervoorbeelden.
Tussen minuut 26:00 en 26:56 van opus 127 klinkt een energieke emotie die je niet ondubbelzinnig als triomf of opgewektheid kunt omschrijven. Het is de opgefokte, haast hysterische vreugde van iemand die wordt opgejaagd en voorvoelt dat datgene hem gaat ontvallen wat hem nu zo vrolijk maakt.
Opus 131 wordt door velen, inclusief mijzelf, als Beethovens mooiste strijkkwartet beschouwd. Beluister eens de tedere melancholie van het Adagio (30:12), die bruusk overgaat in de wanhopige verbetenheid van het Allegro (32:30), een niet op willen geven tegen beter weten in, een existentiële razernij zoals verwoord in deze regels van de Britse dichter Dylan Thomas:
Do not go gentle into that good night,
Old age should burn and rave at close of day;
Rage, rage against the dying of the light.
Het vierde deel van opus 135 (vanaf 16:48) draagt de plechtige titel Der schwer gefaßte Entschluß, het moeilijke (of: gewichtige) besluit. Bij de drie aarzelende openingsklanken noteerde Beethoven de vraag ‘Muß es sein?’ in de kantlijn, en bij de standvastige herhaling van diezelfde klanken een paar maten verderop: ‘Es muß sein!’
De Tsjechische schrijver Milan Kundera maakte Beethovens zelfverzekerde ‘Es muß sein!’ tot centraal motief in zijn filosofische roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, waarin de vraag naar het gewicht en de waarde van ons eenmalige, ‘als een vluchtige schets geleefde’ leven centraal staat.
