Zou er voor iedere mens één instrument zijn dat het beste bij hem past? Over die vraag buig ik me in mijn filosofische muziekbespiegeling in het januarinummer van Luister. Voor mijzelf is de sopraanstem het ‘instrument’ waarmee ik me het gemakkelijkst identificeer, misschien omdat ik een vrouw en een liefhebster van poëtische teksten ben; in een zangstem komen muziek en taal immers samen.
Aus Liebe will mein Heiland sterben
In deze liefdesaria uit de Mattheuspassie van Bach bezingt sopraan Dorothee Mields de zuiverheid van haar hemelse verlosser:
Aus Liebe will mein Heiland sterben, Uit liefde wil mijn verlosser sterven,
Von einer Sünde weiß er nichts. hij heeft geen zonden begaan.
Daß das ewige Verderben Opdat het eeuwige verderf
Und die Strafe des Gerichts en de straf van het laatste oordeel
Nicht auf meiner Seele bliebe. van mijn ziel wordt weggenomen.
Haar stem heeft, evenals de begeleidende fluit, een etherische, ijle kwaliteit, alsof ze uitstijgt boven de zondige materiële wereld. Een tijdlang identificeerde ik me volledig met die stem, die het onbestemde verlangen in mijn binnenste volmaakt leek te vertolken, en deed ik mijn best om ook zelf op de ‘zwevende’ hoogte van een sopraan te leren zingen.
Sequenza III
Een volkomen ander gebruik van de sopraanstem ontdek ik bij Barbara Hannigan, die – in tegenstelling tot Dorothee Mields – geen hemelse cantates zingt met de pure klank van een engel of kind. Nee, haar stem is erotisch en hypervrouwelijk, en de zangeres schroomt niet om zich, bijvoorbeeld in Sequenza III van Luciano Berio, geheel te laten gaan, genietend van haar eigen hysterie, begeerte, geilheid, gekte en angst. Het experimentele lied is opgebouwd uit de volgende ‘tekstbrokjes’, die herhaaldelijk, soms moeilijk verstaanbaar en in willekeurige volgorde worden gezongen:
give me a few words for a woman
to sing a truth allowing us
to build a house without worrying before night comes
Het is een avontuur om me met Hannigan te identificeren en in mijn eigen duistere regionen af te dalen, waarvan ik het bestaan maar al te vaak hardnekkig negeer of ontken. Waarom ik het toch doe? Omdat het een belangrijk onderdeel is van mijn zoektocht naar een eigen stem, naar woorden en klanken om in thuis te komen: give me a few words for a woman […] to build a house. Alles wat ik hoef te doen is geconcentreerd stil zitten en Hannigans zoekende, kreunende en krijsende klanken indrinken, me inbeeldend dat ik het zélf ben die feestviert met haar stem.
