In mijn column beschrijf ik een discussie met mijn geliefde, die de cantates en passies van Bach als levensvijandig typeert. Zelf krijg ik juist nieuwe levenslust van Bach, zelfs van een aria met de morbide titel‘Ich freue mich auf meinen Tod’. Hoe zit dat?
Vrolijke stemming
Ich freue mich auf meinen Tod, Ik verheug mij op mijn dood,
Ach, hätt er sich schon eingefunden. Ach, was hij maar vast gekomen.
Da entkomm ich aller Not, Dan ontkom ik aan alle nood,
Die mich noch auf der Welt gebunden. Die mij nog in de wereld gevangen houdt.
Als hedendaagse luisteraar deel ik niet in Bachs verlangen naar de dood. Wel word ik meegesleept door de vrolijkheid die het vooruitzicht van de dood in de achttiende eeuw blijkbaar wist op te roepen. Misschien zijn gevoelens en stemmingen op zichzelf universeel, hoewel de aanleiding ervan door de eeuwen heen kan verschillen.
Verlangen en troost
Aus der Tiefen rufe ich, Herr, zu dir. Uit de diepte roep ik, Heer, tot u.
Herr, höre meine Stimme, Heer, hoor naar mijn stem,
lass deine Ohren merken laat uw oren luisteren
auf die Stimme meines Flehens. naar de stem van mijn gesmeek.
De cantate Aus der Tiefen begint met de diepmenselijke smeekbede van een ziel die in nood verkeert en geen uitweg meer ziet. Het is het moment waarop hij tot op de bodem (‘Tiefen’) van zijn ellende is afgedaald, en toe moet geven: alleen een wonder kan me nu nog redden. Het doet er niet toe dat Bach zich bij die ‘redding’ iets heel anders voorstelde dan wij heden ten dage zouden doen. Het gevoel van benauwdheid en verlangen is van alle tijden, evenals de troost wanneer dat verlangen door muziek wordt verklankt en hanteerbaar gemaakt.
Liefdeslied
Ich will dir mein Herze schenken, Ik wil u mijn hart schenken,
senke dich, mein Heil, hinein. daal erin af, mijn heil.
Ich will mich in dir versenken; Ik wil in u verzinken;
ist dir gleich die Welt zu klein, als de aarde voor u te klein is,
ei, so sollst du mir allein nou, dan moet u voor mij alleen
mehr als Welt und Himmel sein. meer dan aarde en hemel zijn.
In dit fragment uit de Matthäus-Passion vertolkt sopraan Dorothee Mields met haar sierlijke stem de aria ‘Ich will dir mein Herze schenken’, een ontroerend liefdeslied. Hoezo levensvijandig?
