Op 27 juli is Wolfgang Rihm, een van de meest invloedrijke en veelzijdige componisten van de laatste decennia, op 72-jarige leeftijd overleden. Hij laat een immens oeuvre na waarin modernisme en traditie, het pure ambacht en vernieuwing doorlopend hand in hand gaan. Hij keerde daarbij regelmatig terug naar eerdere werken om daar weer verder op te borduren, In die zin was zijn oeuvre een doorlopend work in progress waarbij composities opeens weer in een geheel nieuw gedaante terug konden keren. Omdat hij alle stukken, zowel experimenteel als geënt op de traditie in zijn catalogus opnam en als stadia van zijn niet aflatende creativiteit beschouwde, werd hij geregeld bekritiseerd. Ook zijn (neo-)expressionistische idee dat muziek gewoon vol emotie mag zitten leverde hem fronsende wenkbrauwen op. Rihm trok zich er weinig van aan en schreef ondanks zijn tanende gezondheid vrolijk verder.
Rihm werd op 13 maart 1952 geboren in Karlsruhe, Duitsland. Al op jonge leeftijd toonde hij een uitzonderlijk muzikaal talent. Hij begon zijn muzikale opleiding aan de Hochschule für Musik Karlsruhe, waar hij compositie studeerde bij Eugen Werner Velte. Later studeerde hij verder bij Karlheinz Stockhausen in Keulen, wat een cruciale invloed zou hebben op zijn vroege werk. Rihm distantieerde zich echter snel van de strenge serialistische stijl van zijn leermeester en ontwikkelde een eigen, meer expressieve en emotioneel geladen taal gebaseerd op de traditie van zijn vele voorgangers.
Verscheidenheid
Hij zou uiteindelijk meer dan vierhonderd werken schrijven, variërend van opera’s en symfonieën tot kamermuziek en solowerken, die gekenmerkt worden door een enorme stilistische diversiteit. Van modernisme, via neoclassicisme naar romantiek en minimalisme. De verscheidenheid in zijn werk toont zijn onuitputtelijke zoektocht naar nieuwe vormen van expressie en zijn vermogen om traditionele structuren te herdefiniëren.
Docent
Naast zijn werk als componist was Rihm een toegewijde pedagoog. Sinds 1985 gaf hij compositieles aan de Hochschule für Musik Karlsruhe, waar hij talloze jonge componisten inspireerde en begeleidde, en stond hij aan het hoofd van de afdeling Moderne Muziek. Zijn invloed als leraar is moeilijk te overschatten; veel van zijn studenten zijn zelf prominente figuren in de hedendaagse muziekwereld geworden.
Prijzen
Rihm ontving gedurende zijn carrière talloze prijzen en onderscheidingen, waaronder de prestigieuze Ernst von Siemens Muziekprijs, de Grawemeyer Award voor Muziekcompositie, en de Golden Lion for Lifetime Achievement van de Biënnale van Venetië. Ondanks deze erkenningen bleef Rihm bescheiden, volledig gericht op zijn werk en altijd op zoek naar nieuwe manieren om uitdrukking te geven aan zijn emotionele en intellectuele belevingswereld.
Traditie en vernieuwing
Nu Rihm de strijd tegen zijn broze gezondheid verloren heeft kan zijn oeuvre als voltooid beschouwd worden en ligt er een enorme taak voor de huidige generatie musici om zijn werken uit te blijven voeren en vast te leggen. Want hoewel veel werk van Rihm tot het standaard hedendaagse repertoire is gaan behoren, ligt er nog veel dat zelden uitgevoerd en nooit vastgelegd is. En voor komende generaties componisten is het alleen maar te hopen dat zij, net als Rihm zelf na ieder voltooid werk, vraagtekens zetten bij zijn oeuvre en de vragen beantwoorden met nieuwe werken die op vergelijkbare wijze traditie en vernieuwing verenigen.
