Al van jongs af aan ben ik gefascineerd door de maffia. Ik groeide op met de gangsterfilms van Martin Scorsese en Francis Ford Coppola, had een cd met Italiaanse onderwereldliederen en verslond het boek Excellente kadavers van Alexander Stille. Toen een oom van mij buitenlands correspondent in Rome was, interviewde hij Giovanni Falcone, de legendarische antimaffiarechter die in 1992 bij een bomaanslag om het leven kwam. Als hij over die ontmoeting vertelde, hing ik aan zijn lippen.
Wat zegt die fascinatie over mij? Dat ik me aangetrokken voel tot geweld? Nee, precies het tegenovergestelde. Juist omdat ik geweld verafschuw, vind ik het fascinerend om een inkijkje te krijgen in de psyche van mannen die er zo gemakkelijk toe in staat zijn. Mannen die leven tussen revolver en rozenkrans, in een verstikkende wereld van bloedbanden, erecodes en zwijgplicht.
De Cosa nostra is ingehaald door de ‘Ndrangheta
Een paar jaar geleden reden mijn vriendin en ik over onverharde slingerwegen richting Corleone. In de jaren tachtig voerde opperbaas Totò Riina vanuit het bergdorp een schrikbewind over Sicilië. ‘Het beest’ ontzag niemand, ook vrouwen en kinderen niet. Tegenwoordig geldt Corleone als een toeristische trekpleister. In de ijssalon aan het dorpsplein stond de soundtrack van The Godfather op repeat. Maar even buiten het centrum werd de sfeer direct donkerder, alsof de dood er nog steeds door de van bloed doordrenkte straten doolde. Tijdens een rondleiding door het maffiamuseum kregen we zoveel prenten van rituele moorden, gesluierde weduwes in begrafenisstoeten, vuile slagerstronies en woeste boerenkoppen voorgeschoteld dat mijn vriendin bijkans van haar stokje ging.
Inmiddels is de Cosa nostra, de Siciliaanse maffia, ruimschoots ingehaald door de ‘Ndrangheta, de maffia uit Calabrië, de corrupte regio ten zuiden van Napels. Deze maffia is één van de gevaarlijkste, rijkste en meest internationaal georiënteerde criminele organisaties ter wereld, groot geworden met afpersing, ontvoeringen, wapenhandel, prostitutie en cocaïnesmokkel. Ze werkt nauw samen met de Mexicaanse kartels om de drugs Europa binnen te sluizen, vaak via de haven van Rotterdam. Het geld wordt vervolgens witgewassen via de horeca of de bouw van onroerend goed. Een verschil tussen de Cosa nostra, de Napolitaanse Camorra en de ‘Ndrangheta is dat die laatste sterker leunt op familiebanden, waardoor het risico op spijtoptanten afneemt en het voor justitie nog moeilijker is om deze organisatie te ontmantelen.
Na corona komt de kanker van de maffia
Mijn fascinatie voor de maffia werd laatst weer gevoed door ZeroZeroZero, een bikkelharde misdaadserie die de internationale cocaïnehandel in kaart brengt. Gedurende acht afleveringen volgen we een bejaarde ‘Ndrangheta-baas en zijn verraderlijke kleinzoon, een corrupte elite-eenheid die de macht grijpt in een Mexicaans kartel en een opportunistische Amerikaan die samen met zijn twee kinderen de drugssmokkel coördineert. De serie is gebaseerd op het gelijknamige boek van Roberto Saviano, de ondergedoken maffiadeskundige en auteur van de bestseller Gomorra.
De maffia wordt vaak vergeleken met kanker. Eerst sluimert ze een tijdlang onder de oppervlakte. Vanuit de schaduw bepaalt ze haar strategie en positioneert ze haar pionnen. Kanker gedijt het beste in een zwak lichaam. Meer nog dan anders is het lichaam van de Italiaanse staat de afgelopen maanden verzwakt door wanhoop en werkloosheid. Als het coronavirus eenmaal is verslagen, slaat de maffia vernietigend toe, waarschuwde Saviano onlangs in een Italiaanse krant. In alle sectoren die straks een cruciale rol gaan spelen bij de wederopbouw, heeft de maffia een vinger in de pap. Denk bijvoorbeeld aan de zorg, de voedseldistributie en het bankwezen. Iedere kruidenier, hotelier of restauranthouder die nu failliet gaat, wordt vervangen door een criminele ondernemer. “De regering moet iedereen die het nu niet redt steunen met alle middelen die er zijn”, meent Saviano. “Want de bloedhonden van de maffia ruiken de coronawinsten.”
