De gitaar is opvallend aanwezig in Japan. Niet alleen is het aantal bespelers van de klassieke gitaar sinds de hoogtijdagen van Kazuhito Yamashita enorm gegroeid, ook componisten laten zich niet onbetuigd. De bekendste is ongetwijfeld Toru Takemitsu die het repertoire verrijkte met uiteenlopende werken als All in Twilight, Equinox en Twaalf arrangementen van populaire songs, maar ook Toshio Hosokawa gebruikt het instrument regelmatig. Een dwarsdoorsnede van zijn werk is vorig jaar opgenomen en op cd uitgebracht op het veelgeprezen BIS-label door de Zweedse gitarist Jacob Kellermann. Awakening, zoals de plaat heet (BIS 2745) zweeft al enige tijd op mijn bureau, verdwijnt regelmatig in de cd-lade en wordt iedere keer beter en beter.
Japanse wortels
Toshio Hosokawa (1955) is net als zijn voorganger en in zekere zin voorbeelden intrigerend componist. Hij studeerde in Berlijn bij de Koreaanse componist Isang Yun en in Freiburg bij hardcore modernisten als Klaus Huber en Brian Ferneyhough en schreef in eerste instantie vrij westers georiënteerde werken. Op advies van Huber ging hij terug naar Japan waar hij zijn wortels ontdekte. Onder invloed van de Japanse kalligrafie, de Japanse Gagaku-muziek en het Nohtheater onderging zijn werk een transformatie en creëerde hij een natuurlijke fusie tussen westerse elementen en de Japanse kleuren. Het is hier dat de gitaar in beeld komt.
Japanse tokkelinstrumenten
Ongetwijfeld appelleert de gitaar aan de klank van vele Japanse tokkelinstrumenten zoals de koto, de shamisen en de biwa. Diverse klanken in de Serenade uit 2003 voor gitaar solo doen direct denken aan de shamisen en de biwa. Het is ongetwijfeld daarom dat de gitaar zo populair is onder Japanse componisten; de mogelijkheden om de klank van de traditionele Japanse muziek te benaderen op de gitaar zijn legio.
Sacd-kwaliteit
Die herkenning is er ook in het driedelige Renka I voor sopraan en gitaar uit 1986, het oudste werk op deze cd en een van de vroegste werken waarin Hosokawa uit zijn Japanse kast komt. Het wordt op de plaat bezwerend gezongen door de Belgische sopraan Ilse Eerens. Net als in Voyage IX ‘Awakening’, het werk uit 2007 voor gitaar, strijkorkest en percussie dat zijn naam aan deze cd gaf, is het vooral aan te raden om de sacd-kwaliteiten van de plaat volledig te benutten. Los van de intrigerende muziek klinkt het allemaal omarmend mooi.
Ontwaken
Er zit overigens een biografisch tintje aan Voyage IX ‘Awakening’. De gitaar representeert de mens in de vorm van een lotusbloem en het orkest is het universum. Hosokawa zegt daarover: ‘De bloem en ik zijn één – het lied van de bloem is van mij; het ontwaken van de bloem staat symbool voor mijn zelfzuivering, mijn zelfontwaken.’
Japanse romantiek
Ruim een half uur van deze cd wordt in beslag genomen door een ‘lichtere kant van Hosokawa. Zoals Takemitsu naast zijn moderne werken vrolijk populaire songs als Over the Rainbow en Here, There and Everywhere en Hey Jude van The Beatles bewerkte voor solo-gitaar, deed Hosokawa dat met traditionele Japanse liederen. Zijn versie van Sakura, ook onderwerp van de onder gitaristen beroemde Sakura Variations van de Japanse gitarist en componist Yuquijiro Yocoh (1925-2009), sluit nog redelijk aan bij zijn andere werken, maar een lied als Kokyo is pure Japanse romantiek. Sakura schreef Hosokawa in 2004 de andere elf liederen, die elk een maand van het jaar vertegenwoordigen, arrangeerde hij in 2022.
Begenadigd gitarist
Jacob Kellermann laat zich ook in deze quasi-onschuldige Japanse ‘liedjes’ kennen als een begenadigd gitarist die het werk van Hosokawa op waarde weet te schatten en die duidelijk weet wat de Japanse oorsprong is van vele klanken die hij uit zijn instrument haalt.
