Creatief en kunstzinnig omspringen met haatmail? In Zweden weten ze hoe. Onlangs ontving het Helsingborg Symphony Orchestra een haatbrief met kritiek op een concert dat klassieke muziek van lgbt-componisten bevatte. Lgbt staat voor lesbian, gay, bisexual, transgender.
Wat deed het Zweeds symfonieorkest vervolgens? Het zette de homofobe brief om in muziek, in kunst. Het idee kwam van tenor Rickard Söderberg: weet je wat, we schrijven een cantate gebaseerd op de haatbrief. In die brief schreef de anonieme afzender dat hij de setting van het concert waardeerde. Evenals de goede wijn. Maar van de performance moest hij bijkans braken. Het orkest was volgens hem weer op de fag train (‘nichtentrein’) gesprongen. Hij zou zijn lidmaatschap van de concertzaal dan ook onmiddellijk opzeggen.
Reflecteren op de tijd waarin we leven met kunst
Componist Fredrik Österling was degene die de brief ontving. Hij wist niet zo goed wat hij ermee aan moest. Hoe moet je immers reageren op een haatbrief zonder afzender? Toen kwam Rickard Söderberg op het lumineuze idee om er muziek van te maken. Österling in het Engelse dagblad The Guardian: “De brief rook naar de weerzin en angst voor de liefde tussen twee mensen. Ik twijfelde geen moment toen Söderberg zijn idee opperde. Toen we de brieftekst eenmaal als het libretto voor een opera beschouwden, waren we in staat de emoties van de anonieme afzender te onderzoeken. Tegelijkertijd deden we precies wat een artistieke instantie móet doen: reflecteren op de tijd waarin we leven met kunst.”
Helsingborg Symphony Orchestra: van haatbrief naar The Fag Train (Bögtaget)
De spraakmakende nieuwe cantate heet The fag train (Bögtaget). Ze ging in première op 26 mei jongstleden. Dat gebeurde tijdens een optreden waarin ook Schumanns Frauen-Liebe und Leben werd uitgevoerd. Daarvoor was een nieuw arrangement geschreven door Fredrik Österling en het stuk werd gezongen door een man. Het thema veranderde daardoor en kreeg een universeler karakter. Niet per se de levenslange liefde van een vrouw voor haar man stond centraal, maar de liefde tussen twee mensen in het algemeen.
Vóór het optreden plaatste Rickard Söderberg een sample van het stuk op zijn Facebook-pagina. In het bijhorende filmpje draagt hij een T-shirt in regenboogkleuren van de lgbt-beweging. “Ik kan haat met zulke poëtische pretenties niet zomaar aan me voorbij laten gaan”, zegt hij. “Jammer dat de anonieme afzender van de haatbrief zijn lidmaatschap heeft opgezegd. Nu kan hij dit mooie libretto niet meer horen.”
