“Ik ben de gelukkigste man die ik ooit heb ontmoet. Ik wil blijven spelen tot ik 120 ben.” Aldus sprak pianist Menahem Pressler (1923-2023). De honderd heeft hij net niet gehaald, maar blijven spelen zal hij ergens wel doen.
Menahem Pressler werd in december 1923 in de Duitse stad Maagdenburg in een Joods gezin geboren als Max Pressler. Na de Kristallnacht van 1938 wist het gezin Duitsland te ontvluchten en een veilig onderkomen te vinden in Palestina. Voor achtergebleven familie was er geen toekomst. Later zou Pressler, om zijn Joodse roots te eren, zijn voornaam Max veranderen in Menahem (‘trooster’ in het Hebreeuws).
Debussy
Presslers muzikale carrière nam een vliegende start toen hij in 1946 geheel onverwacht de Debussy International Piano Competition in San Francisco won. Een prestatie op zich, maar zeker als je weet dat de 22-jarige Pressler tot een week voor de competitie slechts drie werken van Debussy kende, terwijl de wedstrijddeelnemers maar liefst 27 werken van de Franse componist ten gehore moesten brengen. Het weerhield Pressler echter niet om deel te nemen. Hij zocht en vond onderweg naar San Francisco de laatste partituren en bestudeerde ze in de trein. De daaropvolgende dag zou hij niet alleen de noten uit de piano weten te toveren, maar ook het concours winnen.
Beaux Arts Trio
Die overwinning was het begin van een weliswaar korte solocarrière. Menahem Pressler vestigde zich in de VS en soleerde bij het Philadelphia Orchestra onder leiding van Eugene Ormandy. In 1955 ontstond haast per toeval het Beaux Arts Trio. Professionele pianotrio’s bestonden in die tijd nog niet, maar Pressler wilde graag de pianotrio’s van Mozart opnemen. Daarom vroeg hij violist Daniel Guilet (1899-1990) en cellist Bernard Greenhouse (1916-2011) om mee te spelen. Hun samenwerking bleek zo’n succes te zijn dat het pianotrio bleef voortbestaan. En hoe! Het drietal reisde de wereld rond, nam trio’s van onder anderen Beethoven, Brahms, Dvorák, Haydn, Mozart en Schubert op en transformeerde de status van pianotrio tot genre. Door de jaren heen kwamen en gingen drie cellisten en vijf violisten, maar Pressler bleef 53 jaar trouw aan het Beaux Arts Trio.
Levens- en pianolessen
In 2008 viel het doek over het Beaux Arts Trio. Het was het begin van een (nieuwe) solocarrière voor Menahem Pressler. In 2014 keerde hij terug naar zijn geboorteland, waar hij met Mozarts Zeventiende pianoconcert debuteerde bij de Berliner Philharmoniker onder leiding van Semyon Bychkov. En dat op 90-jarige leeftijd. Daarmee bewijst hij dat je nooit te oud bent om je dromen na te jagen. Andere lessen die de ‘eeuwige leraar’ meegaf, werden voornamelijk aan de piano gedeeld. Sinds de jaren vijftig gaf hij immers les aan de universiteit van Indiana. Onder meer de Nederlandse pianisten Lucas Jussen, Stanley Hoogland en Daria van den Bercken kregen les van deze autoriteit in het klassieke en vroegromantische kamermuziekrepertoire. Anderen, onder wie pianist Thomas Beijer en violiste Noa Wildschut, volgden een van zijn masterclasses. Menahem Pressler kreeg voor zijn carrière diverse eredoctoraten en prijzen toegekend.
Pianospelen tot aan de dood
De pianist bracht verschillende soloalbums uit, waaronder in 2018 een eerbetoon aan de componist met wie zijn carrière ooit begonnen was: Claude Debussy. En daarmee is de cirkel rond, zou je kunnen stellen. Menahem Pressler stopte echter nooit met pianospelen. Tot aan zijn dood op 6 mei 2023 bleef hij zijn liefde voor muziek uitdragen.
Menahem Presslers debuut bij de Berliner Philharmoniker.
