Aldus sprak… is een podium in Luister voor meningen, analyses en beschouwingen over (klassieke) muziek. Een betoog voor de rubriek moet, vlam, uit het hart komen. Op zoek naar begeestering, verbinding. Aldus sprak… kan ook een oproep zijn, iets aan de kaak stellen, stof tot nadenken geven. De eerste aflevering is voor Martin Fondse, de pas afgetreden Componist des Vaderlands.
Tekst: Martin Fondse, Foto: Krijn van Noordwijk
- Proloog/Hors d’Oeuvre
Je leert de ander het beste kennen door samen te eten en te musiceren, is mijn ervaring. Als je proeft wat de ander proeft, of luistert naar muziek die de ander beluistert, als je danst op elkaars muziek met nieuwsgierigheid en interesse, kom je dichter bij elkaar. Als je elkaars verhalen en geschiedenis kent, kun je elkaar eenvoudiger en beter begrijpen. Of althans een aanzet doen tot beter begrip. Of iemand nu dichtbij woont of van veraf komt. Wij zijn de ander!
Na twee jaar eindigde mijn termijn van Componist des Vaderlands. In de periode waarin ik deze positie mocht bekleden, heb ik meermaals het effect ervaren van het combineren van muziek en eten. Bij een benefietconcert voor slachtoffers van de aardbeving in Syrië in Verhalenhuis Belvédère in Rotterdam werd voor publiek, medewerkers en artiesten een maaltijd gekookt, die we samen nuttigden.
Eten had hier een duidelijk sociaal aspect: we zaten aan tafel met vreemden, maar menigeen raakte binnen de kortste keren in een geanimeerd gesprek verwikkeld. Iets vergelijkbaars gebeurde bij mijn afscheidsconcert op donderdag 21 december in TivoliVredenburg, waar we met veertig musici op het podium stonden.
Door de beperkte repetitietijd (ik had deelrepetities gedaan met afzonderlijke musici en koor) zagen een groot deel van het ensemble en de solisten elkaar pas bij de soundcheck en generale repetitie. Maar het gezamenlijke diner zorgde voor de juiste hoeveelheid ‘contacturen’, waardoor we als één geheel op het podium stonden. Letterlijk kwam dit naar voren in het stuk dat ik componeerde voor de virtuoze percussionist Konstantyn Napolov. Met hem sprak ik eigenlijk meteen over eten, of het nu de zelfgemaakte borsjtsj van zijn moeder betrof, of de glorieus klaargemaakte aubergines uit een nabijgelegen Georgisch restaurant. Ik wist meteen dat deze compositie over eten zou moeten gaan.
Napolov vroeg me een toegift te componeren voor zijn Slagwerk Marathon, een samenwerking met Orkest De Ereprijs. Aangezien mijn stuk een dessert betrof voor een al zeer copieuze maaltijd, besloot ik acht losse, korte encores te schrijven. Elk deel duurt min of meer een minuut. Gespeeld op acht gestemde braadpannen. De keuken tot klinken gebracht. Koken en componeren, eten en musiceren, liggen dicht bij elkaar. En de Hollandse keuken smaakt inmiddels een stuk gevarieerder en verrassender dan honderd jaar geleden.
Muziekfile: Kitchen Stories (alle files in dit artikel zijn te vinden op YouTube)
- Interlude/Soupe
Het Componist des Vaderlandsschap (chique woord) is een betrekking die veel vrijheid kent. Je mag als CdV veel zelf vormgeven aan je regeerperiode. Wel wordt zo nu en dan van je verwacht dat je inspeelt op actualiteit of ingrijpende gebeurtenissen die het land raken. Ook treed je op als ambassadeur van de in Nederland woonachtige componisten, ongeacht muzikale stijl of herkomst.
Laten zien wat componeren is, in een tijd waar veel muziek via streamingdiensten genoten wordt en de live ervaring zeker niet voor iedereen vanzelfsprekend is, was een uitdaging. Een handschoen die ik met veel ambitie heb opgepakt.
In de nadagen van het tv-programma M (van Margriet van der Linden) kreeg ik de mogelijkheid dit een aantal keer te laten horen en zien. Op tv, op een aantrekkelijk tijdstip: een mooie kans om mijn visie op componeren aan een groot publiek te presenteren. Zo stelde ik een groep musici samen, wier namen allen met een M beginnen (Miguel, Modar, Marc, Maria, Margriet, Michiel, Myrthe).
De thematiek uit de actualiteit waardoor ik mij liet inspireren, had ook de M als beginletter (onder andere Máxima in Mexico, hondje van Meiland en iets met een mojito). Inspiratie kan overal om de hoek liggen te wachten. Het maakt niet zoveel uit waar je begint. Ieder idee is het waard om uit te werken. Geef het water en het zal bloeien. Op tv werkt het reageren op ‘breaking news’. Maar actualiteit kan ook een val zijn. De sensatie van het moment is morgen weer vergeten, of ingenomen door een nieuwe ingrijpende gebeurtenis. Zie de oorlogen die dichtbij en veraf in de wereld worden gevoerd. Het gevaar van verzadiging is snel aanwezig.
Ik heb de rol van Componist des Vaderlands meer vervuld in het teken van ‘uitgestelde actualiteit’. Composities gewijd aan mensen die iets willen bijdragen aan het bewustmaken van gebeurtenissen die het waard zijn weer in de actualiteit te staan. Zoals de eerder genoemde benefietavond in Rotterdam. Georganiseerd door de in Nederland wonende, uit Syrië afkomstige Jawa Manla. Een geweldige ud-speelster en zangeres.
Een ander voorbeeld is de uitreiking van de gouden Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon aan Jan Zwartendijk. Een zeer bijzondere bijeenkomst, waarbij zijn nog twee levende kinderen aanwezig waren. De dochter (94) overleed echter twee weken na de uitreikingsceremonie. Jan Zwartendijk heeft in de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden gered. Mensen zoals hij verdienen de spotlights, opnieuw en opnieuw. Muziek kan daartoe bijdragen. De compositie Zilver, die ik voor Jan Zwartendijk schreef, is al in diverse bezettingen gespeeld. Hij is ook in Japan te horen geweest, bij een expositie over zijn leven.
Muziekfile: Zilver (voor Jan Zwartendijk)
Wilt u de eerste aflevering van onze rubriek Aldus sprak… met Martin Fondse lezen? Het artikel staat in Luister 777. U kunt dit nummer kopen in een boekhandel bij u in de buurt of online op store.bcm.nl
