De heersende mening is nog steeds dat Nederland na Sweelinck eeuwenlang geen goede componisten heeft gekend. Volgens de een beginnen we pas bij Alphons Diepenbrock weer een beetje mee te tellen en volgens de ander hebben we zelfs moeten wachten tot Louis Andriessen. Tegenwoordig praten we internationaal met naast Andriessen namen als Michel van der Aa en Jacob ter Veldhuis (Jacob TV zoals hij zich over de grens presenteert) weer een aardig woordje mee en ook voor de jongste generatie Nederlandse componisten begint, mede door de multiculturele achtergrond, ons land te klein te worden. Toch is het niet waar dat we in Nederland na Sweelinck droog hebben gestaan. Er is in ons land net als in andere landen altijd gecomponeerd. Zo hebben we uit vroeger tijden de mede dankzij Igor Stravinsky internationaal bekende Graaf Unico Wilhelm van Wassenaer. En als het gaat om de tweede helft van de negentiende en de eerste decennia van de twintigste eeuw kunnen we toch echt niet om Bernard Zweers heen. Honderd jaar geleden overleed hij. Een mooie reden om in de komende Luister bij zijn werk stil te staan.
Wagner
‘Onvervalst Nederlandse symfonische muziek’, zo omschrijft Emanuel Overbeeke het werk van Zweers. En wie denkt aan zijn Derde symfonie, beter bekend onder de naam Aan mijn Vaderland kan niet anders dan hem gelijk geven. In feite was Zweers, zo blijkt, een Nederlandse exponent van het in de tweede helft opkomende nationalisme in de muziek. ‘Duits aan de muziek van Zweers en eerdere Nederlanders uit de negentiende eeuw is de liefde voor klassieke vormen, een melodiestijl die gebaseerd is op Mozart, Mendelssohn en Schumann en een voorzichtige assimilatie van de muziek van Wagner. Nederlands in het werk van Zweers en directe voorgangers was de invloed van kerkmuziek (vooral protestantse koralen) en volksmuziek.’
Boertig karakter
‘In deze periode begonnen volkenkundigen Nederlandse volksmuziek te verzamelen en uit te geven. Die volksmuziek zou doorklinken in de kunstmuziek, niet alleen die van Zweers. Sommige ‘serieuze muziek’ kan men gerust typeren als een symfonische uitvergroting van volksmuziek. Volksmuziek in kunstmuziek betekent vaak muziek met een sterk dansant, soms boertig karakter. Wat sommigen later truttig, provinciaal, simpel en goedkoop zouden noemen, was voor Zweers , tijdgenoten en latere componisten een poging om kunstmuziek dichter bij ‘de gewone man’ te brengen.’
Meer over de muziek van Bernard Zweers is te lezen in de komende editie van Luister.
