Het was een bescheiden sensatie, zo’n tien jaar geleden. De Wolfgang app coachte de luisteraar live door een orkestwerk. Als een sportcommentator in zakformaat verklaarde de app de vorm, de belangrijkste thema’s, de meest opvallende orkestmomenten en meer. ‘Een verdieping van het luistergenot’, volgens vele gebruikers. Wegens succes krijgt de Wolfgang app nu een update. “Het is nu mogelijk om de app ook thuis te gebruiken”, verklaart initiatiefnemer Johan Idema.
Philzuid, het Rotterdams Philharmonisch Orkest het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Studenten Orkest zijn al jaren fan van Wolfgang, niet alleen van de componisten met die voornaam zoals Wolfgang Amadeus Mozart en Wolfgang Rihm, maar ook van de gelijknamige app die tijdens de concerten het publiek discreet begeleid met goed gekozen teksten en de luisterervaring kan verdiepen.
“De Wolfgang App doet het tot nu toe heel goed”, zegt initiatiefnemer Johan Idema, cultureel ondernemer en gepassioneerd pleitbezorger voor vernieuwing in de culturele wereld. De man achter onder andere De grote kunstshow en de klassieke concertserie Spraakmakers is niet zomaar tevreden met iets dat goed werkt. Er zit altijd meer in. “We willen de mogelijkheden van Wolfgang uitbreiden zodat mensen de app ook thuis kunnen gebruiken”, motiveert hij de update. “Bovendien bestaat Wolfgang inmiddels tien jaar. Dat is voor een app zeer oud. Uitgaande van een factor acht voor de leeftijd van een app, is Wolfgang dus eigenlijk al hoogbejaard. Een goed teken, maar ook hoog tijd om hem te vernieuwen.”
Thuisgebruik
Idema gaat daarbij niet over één nacht ijs. “Wolfgang moet op alle fronten goed functioneren. Het moet zo gemakkelijk mogelijk werken en de prijs moet zo laag mogelijk zijn. Het is immers bedoeld om concertbezoek en begrip voor de muziek te stimuleren en niet om een verdienmodel te creëren. Daarom is het gebruik voor het publiek gratis.” Ook voor het thuisgebruik zal de app gratis blijven. “Thuisgebruik geeft het publiek de kans om voorafgaand aan hun concertbezoek bijvoorbeeld een uitvoering van Mahlers Vijfde symfonie al met Wolfgang te leren kennen.”
Jeugdsentiment
Idema bedacht de app uit ‘jeugdsentiment’. “Een oom van mij nam mij vroeger vaak mee naar concerten. Hij fluisterde dan in mijn oor wat er op het podium gebeurde en verklaarde zo de voortgang van de muziek voor mij. Ik heb mijn oom teruggebracht in de vorm van een app zodat alle mensen kunnen genieten van de verdieping die ik ervoer tijdens die concerten. Dat is de belangrijkste reden: Wolfgang zorgt voor een dieper beleven van de muziek. De focus van een orkest ligt op de kwaliteit van het optreden. Dat is natuurlijk heel belangrijk. Maar nog belangrijker vind ik de vraag of de muziek is binnengekomen bij het publiek. Mensen genieten vaak wel, maar of ze de betekenis en de achterliggende emoties echt meegekregen hebben is doorgaans de vraag.”
Behoefte
Dat er ook mensen zijn die vraagtekens zetten bij de noodzaak van de app, deert Idema niet. Hij denkt juist buiten de lijntjes van de conventies van het klassieke concert. “Veel mensen zeggen dat zo’n app niet nodig is omdat mensen zich thuis voor kunnen bereiden. Maar in de zaal is er een directe behoefte om te weten waar ze naar luisteren. Er gaat veel subsidie naar de klassieke muzieksector. Laten we er dan ook werk van maken om te zorgen dat het publiek de kunstvorm echt begrijpt.”
Wolfgang vervult zeker een behoefte, zoveel is wel duidelijk na tien jaar ervaring met de app. “Als Wolfgang door een zaal of orkest wordt aangeboden maakt gemiddeld tussen de tien en dertig procent van de bezoekers gebruik van de app. Bij programmamuziek ligt het steevast rond de dertig procent. De groep gebruikers is door de jaren heen gestaag gegroeid.”
Olievlek
Dat is ook de ervaring in het veld. “Philzuid was een van de eerste orkesten die de app implementeerde en aanbood aan het publiek”, zegt Erwin Pellemans, senior adviseur marketing en communicatie van Philzuid. “Het begon met twee à drie procent van het publiek dat er gebruik van maakte en dat is gestegen naar een harde kern van zo’n vijftien procent. Het gebruik varieert per zaal, maar we zien nog steeds een mooie groei. We moeten daar als orkest wel constant aandacht aan schenken. Het is zeker nog geen gemeengoed. Daarom nemen we de aankondiging als het kan al mee in de seizoensbrochure, op de website en in het programmaboekje. Ook de inleider of presenator van het concert brengt Wolfgang steevast onder de aandacht. Het is een olievlek die zich langzaam uitbreidt. En de mensen die het gebruiken vinden het prettig om zo meegenomen te worden door het werk. Natuurlijk is er ook een groep mensen die tegen het gebruik is en vindt dat de mobiele telefoon niet thuis hoort in de concertzaal, maar niemand heeft er last van als iemand de app gebruikt.”
Schrijvers
Dat een deel van het publiek er geen enkele behoefte aan heeft is uiteraard ook bekend bij Idema. Hij maakt zich er niet zo druk om. “We hebben na een publieksonderzoek geconstateerd dat je emotionele en rationele luisteraars hebt. De rationele luisteraar wil antwoord op vragen, wil het werk begrijpen en daarom Wolfgang graag gebruiken. De emotionele luisteraar wil achterover zitten en meegevoerd worden en zal Wolfgang niet gebruiken. Dat is allemaal prima. Ook mensen die ingevoerd zijn in de muziek gebruiken de app net zo goed als mensen zonder kennis van klassieke muziek.. Doorgaans kent een luisteraar, ook de goed ingevoerde, een symfonie niet helemaal uit het hoofd. Met de app krijg je veel mee wat je nog niet wist. Dat geldt absoluut ook voor de geoefende luisteraar. Een geschreven toelichting is vaak heel algemeen en minder op de muziek zelf gericht. De kracht van Wolfgang is juist dat de app je van minuut tot minuut meeneemt. Een timer (een mens van vlees en bloed) in de zaal zorgt dat de app synchroon loopt met de uitvoering van dat moment. In de tekst geven de schrijvers cues zodat de ‘timer’ precies weet wanneer de volgende tekst moet verschijnen.” Die schrijvers zijn goed getrainde musici, muziekwetenschappers en componisten zoals Rick van Veldhuizen. “We zijn enorm trots op onze schrijvers. Het is belangrijk dat de tekst echt kwaliteit heeft, want deze moet zowel de beginnende als de gevorderde luisteraar aanspreken.”
Buitenland
Idema heeft daarom ook na tien jaar nog alle vertrouwen in de app. “We zijn in Nederland druk bezig om het publiek dat zich interesseert voor klassieke muziek te behouden en te vernieuwen. Daar kan Wolfgang bij helpen. Daarom moeten we stap voor stap uitbreiden. Ik hoop en reken daarbij op een gestage groei. We hebben inmiddels ook in het buitenland succes met de app; hij wordt gebruikt in onder andere Dresden en Brussel. Ook proberen we steeds nieuwe elementen aan te bieden om de app nog interessanter te maken. Zo voorziet de nieuwe versie niet alleen in thuisgebruik, maar ook in sommige gevallen in commentaar van de dirigent van dienst. Hoe mooi is het als met de uitleg van de dirigent kunt meelezen terwijl hij dirigeert. Zo kan Wolfgang een rol spelen in de relatie tussen een chef-dirigent en het publiek. Ik hoop veel meer die kant op te gaan en de luisterervaring zo intenser en interactiever te maken.”
Lees meer over Wolfgang op wolfgangapp.nl.
Download Wolfgang gratis in de App Store (Iphone) of Play Store (Android).
