Al 25 jaar loopt hij rond met het plan. Nu heeft hij het gedaan. Víkingur Ólafssons versie van Bachs Golbergvariaties staat op cd. Dit concertseizoen tourt hij er de wereld mee over. “Het is een grootse reis in een reis; elke keer anders, elke keer nieuw.”
Tekst: Machiel Swillens, foto: Markus Jans
“Sorry dat ik laat ben, Het andere interview liep uit”, zegt Víkingur Ólafsson als hij in beeld komt. Hoofdtelefoon op, achter zijn laptop, thuis in Reykjavik. Deze dagen staan in het teken van publiciteit rond zijn nieuwste album voor Deutsche Grammophon, de Goldbergvariaties van Bach. Interviews, podcasts, video-opnamen. Maar ook even rust. Het concertseizoen staat op losbarsten. Nog één dag thuis, dan vliegt hij naar Toulouse, vervolgens naar Londen, Oslo, allerlei steden in Duitsland, Azië… Een heel concertseizoen alleen met Bachs meesterwerk. “Ja, dat is een bewuste keuze.”
Weg van orkesten en repetities
Al 25 jaar loopt Ólafsson rond met de gedachte Bachs Goldbergvariaties op te nemen. Nu is die wens eindelijk gerealiseerd. Het voelt als een persoonlijke mijlpaal voor de IJslandse pianist. Waarom was dit het goede moment? Toen hij zeven jaar geleden zijn Deutsche Grammophon-contract in de wacht sleepte, leken de Goldbergvariaties de meest logische keuze voor zijn debuutalbum. De mensen van Deutsche Grammophon hadden de IJslandse wonderpianist binnengehaald nadat ze een van zijn uitvoeringen van Bachs bekende ‘klavieroefening’ hadden bijgewoond.
Het liep anders. “Op dat moment leek het alsof alle jonge pianisten de Goldbergvariaties opnamen. Ik wilde iets verrassends doen.” Dat verrassende werd Phillip Glass. Daarna andere werken van Bach, Debussy en Rameau en het album From Afar. “Ik volgde wat mijn hart me ingaf als ik ’s ochtends wakker werd”, zegt Ólafsson erover.
“Maar mensen bleven vragen: ‘Wanneer ga je weer Bach opnemen?’ Dat creëerde weerstand in mij. Maar nu dacht ik: je bent 39… En ik wilde een bijzonder jaar hebben. Een jaar lang weg van alle orkesten, dirigenten en repetities. Alleen focussen op de Goldbergvariaties. Een seizoen lang mezelf vernieuwen met alleen deze muziek. En eindelijk die opname maken.”
Rechter, aanklager en beklaagde
“Ik wilde de Golbergvariaties recht in het gezicht kijken. Het is makkelijker ze live te spelen dan ze op te nemen. Dat zijn bijna verschillende kunstvormen”, vindt Ólafsson, “zoals acteren op het podium en acteren in een film. Een liveconcert met de Goldbergvariaties is als het leven zelf. Je gaat door alle triomfen en tragedies van het menselijk leven. En niemand gaat door het leven zonder een krasje. Het is dan geruststellend dat er altijd een volgend concert is, dat haalt de druk er een beetje af. Een opname is definitief. Bij een opname voelt het alsof je jezelf voor het gerecht sleept. Je bent je eigen rechter, aanklager en beklaagde. De Goldbergvariaties is het grootste klavierwerk aller tijden. Het is me zo dierbaar dat ik bijna bang was een definitief statement te maken. Ik zie zoveel mogelijkheden. Maar ik dacht: nu wil ik. Nu is de tijd.”
Benieuwd naar de rest van ons interview met Vikingur Ólafsson? U kunt het hele artikel lezen in Luister 775. Dit nummer verschijnt op vrijdag 20 oktober 2023 en ligt tot en met vrijdag 1 december in de boekhandel.
